توجیه علمی خلاقیت

خلاقیت، یک فرآیند ذهنی است که از فرد معینی و در یک زمان مشخص دیده می شود و یک اثر جدید، اعم از ایده یا چیزی نو و متفاوت تولید می شود. که می تواند کلامی یا غیر کلامی و عینی یا ذهنی باشد.

خلاقیت می تواند خلق اشکال یا صورت های جدیدی از ایده ها یا تولیدات کهنه باشد در این صورت، اغلب فکرها و ایده های گذشته، اساس خلاقیت های تازه است.

خلاقیت امری انحصاری و حاصل تلاش فردی است از این رو، شخص ممکن است چیزی را خلق کند که قبلاً هیچ گونه سابقه ذهنی از آن نداشته باشد اگر چه آن چیز به صورت های مشابه یا کاملاً یکسان قبلاً توسط شخص دیگری و در موقعیت خاصی به وجود آمده باشد.

خلاقیت، نیازمند بهره گیری از نوع خاصی از جریان فکری است. چیزی که یکی از روان شناسان، به نام گیلفورد، آن را «تفکر واگرا» نامید. تفکری که به گونه ای متفاوت از جریان عام فکری جامعه، در حل مسائل، نمود پیدا می کند.

خلاقیت به زبان ساده

به عبارت دیگر، فرد خلاق، تمایل دارد که مسائل مختلف را به راه های متفاوت حل کند. خلاقیت، امری توسعه پذیر است و همه افراد، از توانایی بالقوه دراین زمینه برخوردار هستند.

 چگونه می توان خلاقیت را توسعه و گسترش داد

1- خلاقیت، امری فردی و شخصی است و هر کسی متناسب با توانایی های فردی و منحصر به فرد، می تواند به توسعه و گسترش آن اقدام نماید یعنی باید به سراغ توانایی های فردی و منحصر به فرد رفت سپس به ارزیابی آن پرداخت تا بهتر کشف شود.

2- میزان حساسیت در درک مسائل نقش مهمی در خلاقیت دارد و با افزایش و گسترش حساسیت در درک مسائل می توان به افزایش خلاقیت فردی کمک کرد.

3- آزمایش و تجربه رابطه مستقیمی با خلاقیت دارند و برای رشد آن باید از طریق افزایش تجربه، پژوهش و انجام آزمایش های متنوع اقدام کرد.

4- اندیشه تخیلی یکی از راه های مؤثر در برانگیختن قدرت خلاقیت محسوب می شود؛ زیرا تخیل نوعی تفکر آزاد است که ضمن آن ذهن فرد متوجه حل یک مسئله واقعی به گونه ای که در عالم خارج وجود دارد، نمی شود بلکه در تخیل، فرد خارج از قیود و هنجارهای موجود آزادانه آن چه را که تمایل دارد در ذهن خود تصور می کند.

 در چنین شرایطی، فرد هرگز خود را محدود و محبوس در حصار واقعیت ها و امور مشهود نمی کند و آسوده خاطر هر آن چه را که دلش می خواهد تصور می کند. یکی از روان شناسان معاصر به نام هرلاک، خلاقیت را شکلی از تخیل کنترل شده می داند که منجر به نوعی ابداع و نوآوری می شود.

از طرف دیگر، یکی از ویژگی های مشترک میان افراد خلاق که مورد پذیرش همه روان شناسان و محققان این رشته است وجود قدرت تخیل فوق العاده در میان همه کودکان و بزرگ سالان خلاق است.

5- خلاقیت با استقلال فکر و اعتماد به نفس همراه است. از این رو برای رشد و گسترش خلاقیت برخورداری از اعتماد به نفس کاملاً ضروری و لازم است. بنابراین از طریق رشد و تقویت اعتماد به نفس و بهره گرفتن از روش های متداول و مورد توصیه روان شناسان می توان به توسعه و رشد خلاقیت فردی پرداخت.

6- خلاقیت از طریق بیان احساسات و برداشت های شخصی غنی وعمیق تر می گردد. پس می توان با صحبت کردن درباره تجربه ها و تجزیه و تحلیل های شخصی و در میان گذاشتن نقطه نظرات خود با دیگران به خصوص صاحب نظران و افراد با تجربه زمینه گسترش و توسعه خلاقیت را فراهم کرد.

 در بسیاری از موارد، بیان، توصیف و گزارش تجربه شخصی به درک رابطه پدیده ها منجر می شود و رابطه منطقی آنها کشف می شود که همین امر به یک نوآوری ختم می شود.

 7- اوقات فراغت همواره بستر مناسبی برای خلاقیت ها است. از آن جا که ذهن شخص در زمان فراغت به فعالیت معینی مشغول نیست آنگاه می تواند فارغ از قالب های از پیش طراحی شده پیرامون مسائل مورد علاقه فعالیت داشته باشد.

 انسان در اوقات فراغت می تواند با طیب خاطر و آزادانه اندیشه نموده و در حل مسائلی که در حوزه شناختی او مطرح هستند از تفکر واگرا بهره گیرد؛ همان تفکر واگرا یا خلاقی که خمیرمایه نوآوری ها و اختراعات بشری است.

 چگونه می توان قوه خلاقیت را بهبود بخشید

 هر فردی با بهره گرفتن از تمام شناخت های قبلی و تمرکز ذهنی داشتن بر آن و تجهیز کردن خود به موتور حرکت و افزایش بعد انگیزشی، می تواند به کشف ویژگی های منحصر به فرد خود اقدام کرده و با در اختیار گرفتن تمام داده ها و نعمت های وجودی، به گسترش این ویژگی بپردازد.

بدیهی است که اگر این ویژگی را غیر متأثر از عوامل بیرونی و ارادی بدانیم، هرگز به فکر تعمیق و غنا بخشیدن به آن نخواهیم بود و از آن جا که روان شناسان و متخصصان این ویژگی را حداقل تا سی سالگی قابل توسعه و گسترش می دانند این راهکار یعنی توسعه آگاهی و توانایی جذب و بهره گیری از تمام امکانات زندگی نیز مؤثر و کارآمد خواهد بود.

 تحقیقات سیسک

مطالعات انجام شده توسط سیسک (1989 م.) یکی از روان شناسان حاکی از آن است که اوج خلاقیت در حدود سی سالگی است و پس از آن در همان حد باقی مانده یا به تدریج کاهش پیدا می کند و به همین خاطر است که توجه به مسئله «آفرینش های ذهنی در دوره کودکی، نوجوانی و جوانی» فوق العاده حائز اهمیت است.

 این تحقیقات نشان می دهد که افراد خلاق علاوه بر این که از هوشی سرشار، صداقت، صراحت و انعطاف پذیری برخوردار هستند، از اوقات فراغت خود حداکثر بهره را گرفته و با آزاداندیشی و تفکر واگرا، مسائل مختلف را بررسی می کنند و به راه حل های نو دست می یابند. در واقع وجود فشار زمان یا فشار وقت در زندگی روزمره، خود زمینه ساز تنش و اضطراب فزاینده است. بدیهی است که وجود اضطراب شدید نیز از آفات تفکر مولد و خلاق است.

 انواع خلاقیت

1. -    خلاقیت عملی
2. -    خلاقیت ذهنی
3. -    خلاقیت هنری
4. -    خلاقیت غیرکلامی و تخیلی. 

خلاقیت عملی

امروزه نیاز به افرادی است که علاوه بر دانش فنی، دارای فکری خلاق نیز باشند. چنین تفکری روشی است که در آنچه عملاٌ وجود دارد و به کار می رود شک کرده و به فکر جایگزین بهترین ها برای آن باشیم.

خلاقیت ذهنی

 ذهنی که بتواند فرد را به ایده های جدید رهنمون سازد، ذهنی خلاق و ابداع گر است.

خلاقیت هنری

هنر به عنوان یکی از ارکان اصلی زندگی آدمی در کار و حرفه هرکس جایگاهی والا دارد.

 این نوع خلاقیت تنها در بسته بندی و نقاشی سالن های لوکس و معماری ساختمان ها و... به کار نمی رود بلکه از طراحی صنعتی و فنی می تواند شروع شود تا خلاقیت و ابتکار عمل در ایجاد جذابیت در زندگی روزمره و هنر زندگی کردن با حداقل ها.

پیشتازان نوآوری

افرادی هستند که باعث هماهنگی و پیشبرد امور مربوط به محصول یا خدمت جدید در سازمان می شوند و تا موفقیت نهایی، به اصطلاح (تنور را گرم نگه می دارند) سعی می کنند موانع و مشکلات سازمانی و غیرسازمانی را از بین ببرند و نقش مهمی در توسعه کسب و کار جدید، پیشرفت و تکنولوژی و تقویت پروسه تغییر و تحول سازمان ایفا کرده و به مبتکران کمک می کنند تا از سلسله مراتب سازمانی فارغ شوند.

نوآوری و خلاقیت 

• تصور: جذب
• ایده: الهام
• خلاقیت: آزمایش
• نوآوری: پالایش
• انتشار: ارائه فروش

با تصور ایده، باید آن را جذب کرد و با به وجود آمدن ایده باید الهامات را ثبت کرد.

با تولد خلاقیت باید آن را به بوته آزمایش کشاند، نوآوری حاصله را باید چندین بار پالایش کرد و با انتشار خلاقیت و نوآوری باید آن را قابل ارائه و فروش کرد.

خلاقیتی که منجر به کسب درآمد فروش شود خود به تنهایی می تواند یک سرمایه جاودان باشد

• انواع فشن های لباس، مد، جواهرات، و وسایل آرایشی و بهداشتی...

• انواع طراحان اتومبیل های لوکس، معماران و طراحان داخلی و خارجی ساختمان ها

• انواع آرایشگران افسونگر در گریم و پیرایش

• انواع خلاقان صنعتی، تولیدی، خدماتی. مضافا اینکه تا اواخر قرن حاضر خدمت گرایی سریع خود یک نوع خلاقیت بدیع محسوب می شود